Vijf oplossingen voor een land in crisis

Hoe kan het dat er in het rijke, gelukkige en welvarende Nederland zoveel crises zijn – in de zorg, in het onderwijs, op de woningmarkt en in de landbouw? Dat de democratie en de rechtsstaat onder druk staan en polarisatie blijft toenemen? Journalist Bas Mesters ging het afgelopen jaar op zoek naar idee?n en lessen van mensen die geen politieke macht hebben, maar met hun beroep midden in de samenleving staan. Mensen die problemen durven te benoemen, heilige huisjes omver trappen, en handelingsperspectief bieden. Hij tekende hun verhalen en idee?n op in het onlangs verschenen boek Het Herstel van Nederland . Het schrijven van het boek liet hem inzien: eigenlijk zijn we allemaal politiek. En in een tijd dat de politiek zo met zichzelf worstelt, moet verandering uit de samenleving zelf komen. Ik sprak Mesters over zijn boek en licht in deze editie vijf idee?n uit over hoe het ‘zieke’ Nederland volgens hen weer beter kan worden.

1. Meer investeringen in preventieve, sociale structuren

Als psychiater ziet Cobie Groenendijk hoe groot de psychische nood is in Nederland. Met name sinds de coronacrisis zit de wachtkamer voller dan ooit. Al die ziektesymptomen en -verhalen staan voor haar symbool voor de maatschappelijke problemen veroorzaakt door het neoliberale denken. Het idee dat psychisch lijden een individuele verantwoordelijkheid is en ook de vercommercialisering van de zorg hebben het land ziek gemaakt, vindt Groenendijk. Volgens haar is de beste preventie voor psychische klachten bestaanszekerheid. Pas als je als mens een warme, beschermde, veilige en geborgen omgeving hebt, heb je de vrijheid om je echt te ontplooien. Ze pleit daarom voor een eerlijkere verdeling van inkomens en vermogens en meer investeringen in preventieve sociale structuren. "Er moeten meer wijkcentra en sociale plekken komen waar mensen samenkomen, want als er iets is dat de coronacrisis ons heeft geleerd, dan is het dat geborgenheid, sociaal contact en relaties een primaire behoefte zijn." Maar er moet ook een noodfonds voor de jeugdzorg komen. Nederland staat namelijk in de top van Europa als je kijkt naar hoeveel kinderen in justiti?le jeugdinrichtingen en gesloten jeugdzorginstellingen zitten.?

2. Landbouwgrond moet een beschermende status krijgen

De Nederlandse landbouw zou uniek zijn en elk jaar innovatiever, duurzamer en arbeidsproductiever worden. Maar deze intensieve landbouw heeft ook een andere kant: die van de uitputting van de bodem en vernietiging van de natuur. Boer Meino Smit zwemt met zijn biologische akkerbouwbedrijf tegen de landbouwstroom in. Hij verbouwt granen, vezelhennep en aardappels, werkt aan een voedselbos en heeft geen vee. Volgens Smit wordt de landbouw alleen toekomstbestendig en de natuur weer biodiverser als de focus van de landbouw verandert: minder import en export, meer regionale productie en consumptie, meer voedselverbouwing voor eigen bevolking, minimalisering van het energieverbruik, minder transport, minder vee en meer boeren. "We hebben vijf keer zoveel boeren nodig." Dan wordt het fosfaat-, stikstof- of mestprobleem uitgeroeid én zullen er minder dierziekten zijn. Bovendien moet landbouwgrond een beschermde status krijgen. "Nu wordt grond te vaak afgepakt voor distributiecentra, woningen en natuur." Op die landbouwgrond moeten natuur en landbouw beter worden ge?ntegreerd, in plaats van dat we oneindige vlakten met monocultuur zien. Denk aan: kleinschalige en nieuwe teeltsystemen, zoals vruchtbomen met eronder kippen, notenbomen met schapen, strokenteelt, een grotere diversiteit aan gewassen.

3. Investeer meer in collectieve woningen

Wat nou woningcrisis? We hebben niet meer woningen nodig, maar een andere visie op wonen, vindt woningcorporatiebestuurder Bernard Smits . Zijn voorstel: stop met het bouwen van individuele woningen en investeer meer in collectieve woonvormen, iets wat in het buitenland veel gangbaarder is. Dan wordt er ruimte gewonnen, gezamenlijkheid gecre?erd, eenzaamheid bestreden en stijgt de woonwaarde (niet hetzelfde als financi?le waarde). Bovendien gaan de bouw- en exploitatiekosten dan omlaag. Hij vindt dat er huurtoeslag op onzelfstandige woningen moet komen, zodat mensen kunnen samenwonen in groepen. Ook moet kraken weer legaal worden, zodat speculantenwoningen en kantoren niet langer dan een jaar leeg kunnen staan.??

4. Minder financieel kapitaal, meer re?el kapitaal

Volgens econoom Dirk Bezemer is de focus van Nederland op geld en financieel kapitaal buitenproportioneel, helemaal als je het vergelijkt met andere EU-landen. Dat zorgt voor een ongezonde focus op de toekomst. "In onze maatschappij krijgen vermogensopbouw en de prijzen van aandelen en huizen voorrang op lonen, investeringen en baanzekerheid." Volgens Bezemer moeten we af van de verslaving aan sparen en vermogensopbouw. "We hebben minder financieel kapitaal, en meer re?el kapitaal nodig, gericht op het goede leven." Hiermee doelt hij op: meer investeringen in natuur, maatschappelijke voorzieningen en materi?le zaken die ons leven makkelijker maken, zoals machines en robots. Concreet vindt Bezemer dat de waardestijgingen van huizen moeten worden belast. Zo wordt het minder interessant om huizen te kopen als investering en wordt de woningmarkt minder speculatief. Ook moet de overtuiging dat loonmatiging op de arbeidsmarkt goed is, op de schop. "De flexibilisering van de arbeidsmarkt is veel te ver doorgeschoten."

5. Lerarentekort? Er is vooral een organisatieprobleem

Docent en columnist Ton van Haperen vindt dat het Nederlandse onderwijs geen geldprobleem, maar een organisatieprobleem heeft. "De onderwijssector lijdt aan een ‘bestuursinfarct’, dat staat fundamentele verbeteringen in de weg." Om de kwaliteit weer omhoog te krijgen pleit hij ervoor de schoolbesturen te ontmantelen, het beheer terug te geven aan de overheid en de vrijheid van onderwijs af te schaffen. "De financi?le privatisering van scholen heeft ertoe geleid dat schoolbestuurders machtiger, talrijker en rijker werden, en de leraren ondergewaardeerd, schaarser en ongeschoolder. Van Haperen: "Klassen kunnen gehalveerd worden als we het eens worden over wat een school is. Als de overheid zelf, in plaats van schoolbesturen, weer de baas wordt. En als we samen weer gaan bepalen wat leerlingen moeten leren, in plaats van elke school zijn eigen hobby te laten uitproberen onder het mom van de vrijheid van onderwijs."

Deze en meer inspirerende verhalen en dwarse idee?n over o.a. de toekomst van de democratie, de rechtspraak, de journalistiek, inclusiviteit in Nederland vind je in het boek Het Herstel van Nederland . Ik vond het erg toegankelijk en helder. Geen tijd om te lezen? Hier de link naar de boekpresentatie .

Met welke idee?n en initiatieven kan Nederland zich volgens jou van de crises genezen waar we nu inzitten? Deel het in de comments.

???Liza

Vijf keer food for thought

?? Zeerijst op je bord –?Het verbouwen van zeegras is in trek. Niet alleen omdat dit gewas in staat is om hele ecosystemen onder water opnieuw op te laten bloeien. Ook neemt het meer CO2 op uit de atmosfeer dan bomen en heeft het een waterzuiverende werking omdat het?microplastic opvangt . In de Waddenzee worden daarom nu opnieuw velden met zeegras?geplant . In het Grevelingenmeer werd onlangs het eerste?Tiny Sea Forest ?ter wereld geopend, een onderwaterbos met zeegras, schelpdieren, boomstammen en andere structuren. De Spaanse sterrenchef ángel León haalde een tijdje geleden het?wereldnieuws met zijn ontdekking ?dat zeegras een prima graan is en het kan worden gebruikt als alternatief voor rijst. Bekijk?hier ?de documentaire die CNN maakte over de herontdekking van dit 'zeegraan' en de potentie ervan voor een duurzamere voedselvoorziening.

?? Deze mensen verlieten het systeem –? Je goedbetaalde banen opzeggen om al zeilend?op zoek te gaan naar oplossingen voor de klimaatcrisis.?Afvalvrij leven. Een jaar?niet naar de supermarkt gaan om het op effici?ntie gerichte voedselproductiesysteem te boycotten.?In NRC een reeks portretten van 'systeemverlaters' , mensen die kozen voor een minimalistischere manier van wonen, werken, eten en consumeren. Een levensstijl met minder dopamine en meer zelfvoorzienend, vaak gedreven door een liefde voor de planeet en het leven. Via Wouter van Noort

?? Kruiden inslaan als je uit de trein stapt – De geur van bloemen, kruiden of fruitbomen opsnuiven bij het station – dankzij het Britse Energy Garden , een door lokale gemeenschappen gedreven project voor meer biodiversiteit en hernieuwbare energie rondom het spoor, zijn de afgelopen jaren meer dan 30 treinplatforms in de omgeving van Londen omgevormd tot bloeiende, eetbare tuinen, soms met zonnepanelen om de omgeving te voorzien van hernieuwbare energie. "Energy Garden gaat over het aanwakkeren van veerkracht in gemeenschappen", zegt oprichter Agamemnon Otero in een interview met Lucy Siegle voor de door Patagonia gesponsorde podcast Power to the People . (?? – 27 min.)

?? ?? Eerlijke koffie door de brievenbus – Slechts tien procent van de jaarlijkse mondiale omzet – geschat op 170 miljard euro - eindigt bij producerende koffieboeren. Sociale koffieboer Wakuli levert koffie, net als de papieren krant, door de brievenbus aan abonnees en zorgt er tegelijkertijd voor dat boeren een twee tot drie keer hogere prijs ontvangen voor hun product. Dat doet de koffie-startup door de keten tussen consument en boer korter te maken en langdurige samenwerkingen aan te gaan met boerenco?peraties van kleinschalige boeren in productielanden. Via Willemijn Verloop

?? 3D-geprinte vegabiefstuk in een sterrentent – Nederlandse, Britse en Duitse sterrenkoks serveren?sinds deze week ?3D-geprinte, vega-biefstukken en -steaks uit Brabant. Het geprinte vlees dat spierweefsel, vetweefsel en bloed bevat, is nauwelijks van echt te onderscheiden, beweren de chefkoks. Nederlandse chefkok Ron Blaauw noemt het imitatievlees een echte 'gamechanger'. In april en maart zijn de vleesvervangers ook voor de consument te verkrijgen.