"Slim laden? Ik heb toch al groene stroom?"

Als ik een e-autoeigenaar vertel over slim laden van elektrische auto's Stekker.app, dan hoor ik wel eens iets in deze strekking: "ik heb toch groene stroom, ik laad dan toch al duurzaam op?" of, "ik wek met m'n zonnepanelen toch al de energie op voor mijn auto?".

Je kan het mensen niet kwalijk nemen dat ze niet weten hoe het elektriciteitssysteem werkt. Zelfs mensen die jaren in de sector werken overzien het probleem niet in dit complexe systeem. De markt is opgeknipt in allerlei rollen: energieleverancier, programmaverantwoordelijke, balansverantwoordelijke, netbeheerder, installatieverantwoordelijke, meetverantwoordelijke, etc. Elk van deze partijen voert weinig geco?rdineerde acties uit, omdat vooral andere partijen verantwoordelijkheid dragen voor problemen die ontstaan. Daardoor kunnen problemen steeds grotere proporties aannemen. Partijen mogen soms hun eigen probleem niet oplossen, ook al zou het wel kunnen, zo mogen netbeheerders zelf geen energie opslaan om congestieproblemen op te lossen.

Het is veel mensen niet duidelijk dat energie niet "even" aan het net geleverd kan worden om het even later weer te verbruiken. Je levert via dit net aan een andere verbruiker, en je verbruikt even later energie van een andere opwekker. De uitstoot en kosten worden bepaald door wat op dat moment de marginale energieproducent is.

Hoe kan het dan dat je voor groene stroom uit bijvoorbeeld zon en wind betaalt maar je elektriciteitsverbruik toch uitstoot veroorzaakt?

Eigenlijk is het gek dat het groene stroom mag heten, want Garanties van Oorsprong (GvO's) garanderen namelijk helemaal niet dat de stroom die je op een bepaald moment afneemt ook daadwerkelijk door een windmolen of zonnepaneel opgewekt wordt. Want waar zou de energie dan vandaan moeten komen als er weinig wind is en de zon onder is? En waarom wordt er in Nederland groene stroom uit IJsland verkocht terwijl er geen elektriciteitsverbinding loopt tussen IJsland en andere landen? Je raadt het al: de GvO handel staat los van fysieke levering. De enige geografische eis is dat het in de Europa opgewekt is, maar dat mag in de zomer zijn, terwijl je in de winter zeer fossiele stroom verbruikt. Bovendien: productenten van duurzame energie produceren deze niet omdat GvO's veel geld opleveren, ze doen het omdat de stroom geld oplevert (soms aangevuld door subsidie). Een opgewekt MWh leverde gemiddeld € 160 euro op (over de afgelopen 12 maanden op de day-ahead). Ter vergelijking: het GvO levert slechts enkele euro's op, een lage prijs omdat de vraag ernaar te laag is. Als iedereen, inclusief de industrie, immers "groene stroom" zou afnemen wordt dit onbetaalbaar omdat het niet geleverd kan worden (op enkele tientallen uren per jaar na dan). Het feit dat groene stroom nauwelijks duurder is betekent helaas dus ook dat het producenten van deze energie niet veel meer oplevert. GvO's zijn dus feitelijk een vrijwillige bijdrage aan duurzame producenten, die los staan van de levering op jouw aansluiting. Omdat het effect van GvO's per saldo wel eens negatief zou kunnen zijn is het een soort moderne aflaat. De consument zal denk denken dat voor het opwekken van de op een bepaald moment verbruikte stroom geen fossiele verbranding als gevolg heeft, helaas is dit wel het geval. Voordat ik de details van het energiesysteem kende had ik zelf groene stroom, en ik sprong er minder zuinig mee om, om die reden. Laat staan dat je wordt geprikkeld om de balans op het energienet te helpen behouden.

Maar we kunnen energie toch opslaan?

Het elektriciteitsnet zelf kan geen energie opslaan. Eventuele installaties aan de aansluitingen op het net kunnen dit wel, maar die opslagcapaciteit is op dit moment verwaarloosbaar klein. De toename van de ge?nstalleerde capaciteit aan wind- en zonne-energie neemt zo hard toe dat er dringende behoefte aan regelbare verbruikers (demand response) ontstaat. Batterijen kunnen dit bieden, maar de hoeveelheid batterij(grondstof)productie is al jaren lang de beperkende factor van productie van elektrische auto's. Je kunt dus òf een elektrische auto produceren òf een stationaire batterij, niet beide. Als een elektrische auto slim oplaad voorkom je dit conflict en voorkom je dure investeringen in het net. Ook is de energie die in je auto gaat gemiddeld veel goedkoper.

Je kunt dus òf een elektrische auto produceren òf een stationaire batterij, niet beide. Als een elektrische auto slim oplaad voorkom je dit conflict en voorkom je dure investeringen in het net.

Dat er grote problemen ontstaan op het elektriciteitssysteem is bekend, maar toch is het nog maar het begin wat we hiervan voelen. Zelfs als we extreem hard ons best doen en flexibiliteit toevoegen zullen we langdurig van fossiele energie afhankelijk zijn. Waarom? Het elektriciteitsnet kan de pieken van opwekking op steeds meer plekken niet meer aan aan. 75 000 huishoudens hebben last van uitvallende PV-inverters omdat de zonne-energie via de regionale netbeheerders nergens naartoe kan stromen (bron: Algemeen Dagblad). Dit is niet alleen schadelijk voor de PV-installatie, je loopt als burger geld mis.

De spanningskwaliteit is een probleem op regionaal niveau, maar het heeft dezelfde oorzaak als de congestieproblematiek waardoor nieuwe aansluitingen geweigerd moeten worden in de "rode" regio's. Ieder jaar wordt dit extremer naarmate een groter deel van deze?congestiekaart rood kleurt (invoeding):

We kunnen de duurzame opwekking niet kwijt terwijl de piekvraag in de avond leidt tot vraag naar extra capaciteit die met fossiele energiecentrales wordt ingevuld. Elektrische auto's laden in de regel 's avonds op (tenzij ze slim laden!). Dit leidt tot veel (vermijdbare!) CO?-uitstoot en vergroot de noodzaak tot netverzwaring.

De 7 energieleveranciers die door de ACM hun vergunning zijn kwijtgeraakt zijn allen hard geraakt door deze grote prijsvolatiliteit, veroorzaakt door moeilijker voorspelbare hoeveelheid energie. De gevolgen raken de burger hard, met name als ze op een vast contract zaten gaat die een factor 3 meer betalen voor elektriciteit. De modelcontracten van bijna alle energieleveranciers zitten inmiddels tussen de 60 en 80 cent/kWh. Dat betekent dat je met elektrisch rijden energiekosten hebt die vergelijkbaar zijn met op benzine rijden (€ 0,12 à 0,16 per km).

Dat de problemen op het net nog veel groter zullen worden kan iedereen aan zien komen als je naar de juiste data kijkt:

Bron: @BM_Visser op Twitter

Hoe nu verder?

Er moet wel heel veel balanceercapaciteit toegevoegd worden willen we op zo'n duurzame energiemix kunnen draaien. Toch kan zelfs de businesscase van een dure buffer steeds beter uit. Nog nooit is er een groothandelstarief van € -0,27 incl. BTW geweest. Negatieve prijzen op de day-ahead markt kwamen voor 2019 überhaupt nog niet voor.?Inmiddels is een nul of negatieve prijs een "gewoon" fenomeen geworden.

Echter kan het nog veel beter dan dure stationaire batterijen die specifiek voor het energienet bedoeld zijn. Er zijn namelijk al heel veel batterijen die 95% stationair zijn: elektrische auto's! Wij hebben gebruikers van Stekker.app gezien die met één elektrische auto 1200 euro (incl. BTW) per jaar bespaarden door slim op te laden in combinatie met een dynamisch energiecontract. De kWh-prijzen die zij gemiddeld betalen zijn 30 à 50% lager, hetzelfde geldt voor de uitstoot als gevolg van dit verbruikt. En je voorkomt netverzwaring. Het prachtige is dus dat het verlagen van al deze maatschappelijke kosten iets is dat echt loont voor particulieren en bedrijven. Dan moet je wel markttoegang hebben. Zakelijke gebruikers hadden dit vaak al, als ze een netaansluiting groter dan 3 x 80 Ampère hadden. Hoewel er nog barrières zijn om als particulier je flexibiliteit aan te bieden, kan het al wel via steeds meer aanbieders, waaronder: EnergyZero, NieuweStroom, Frank Energie, Zonneplan en ANWB Energie.

Door slim te sturen met wat waarschijnlijk je grootste verbruiker is (je elektrische auto) kan je invloed hebben op je verbruik en loont het om zo de energietransitie verder te helpen. Slimme warmtepompen zijn een volgende stap. De fysieke massa van je woning kan namelijk ook energie in de vorm van warmte bufferen en zo ben je ook flexibel.

(Full disclosure: ik ben één van de oprichters van Stekker.app)