Hoopvol blijven in een wereld die er steeds hopelozer uitziet

Een kind op de aarde zetten, waarom zou je dat doen in een tijd waarin de aarde afkoerst op een rampscenario? Hoe verhoud je je als individu tot die onheilspellende realiteit? Hoe houd je als jonge vader hoop voor de toekomst van je kind? Met die vragen worstelt auteur en socioloog Ruben Jacobs als hij weet dat hij vader wordt. Op zoek naar antwoorden gaat hij op verkenningstocht. Hij duikt in zijn eigen geschiedenis, in berichtgeving over klimaatverandering, praat met inspirerende denkers en bezoekt initiatieven van mensen die zelf de handen ineen slaan. Het resultaat van zijn zoektocht is gebundeld in het onlangs verschenen boek De Eeuw van Felix. Ik sprak hem over zijn zoektocht.

Je boek is een zoektocht naar hoop in een wereld die er steeds hopelozer uitziet. Hoe blijf je hoopvol?

"Sinds de geboorte van mijn zoon ben ik actief op zoek naar hoop, maar al snel merkte ik dat hoop iets anders is dan ik aanvankelijk dacht. Hoop is geen goed vertrouwen in de toekomst of de overtuiging dat ‘het wel goed komt’, maar een actief proces: het vereist dat je verantwoordelijkheid neemt voor je wensen en verlangens en actie onderneemt om daarnaartoe te werken.

Mijn grootste inspiratiebron is hier de Tsjechische schrijver en dissident Václav Havel, die in de periode tussen 1970 en 1989 in totaal vijf jaar in gevangenschap doorbracht in het onvrije, communistische Tsjecho-Slowakije. Hij schreef dat hoop niet hetzelfde is als optimisme, evenmin de overtuiging dat iets goed zal aflopen. Wel is hoop de zekerheid dat iets zinvol is, afgezien van de afloop of het resultaat. Havel ziet hoop niet als een toestand van de wereld, maar als een ‘toestand van de geest’, een diepe kracht om ‘het steeds opnieuw te proberen, ook al zijn de uiterlijke omstandigheden zo uitzichtloos’.

"We hebben geen hoop nodig om tot actie te komen, het is eerder andersom: in de actie zit de hoop.

Hoe zet je hoop om in actie?

"We hebben geen hoop nodig om tot actie te komen, het is eerder andersom: in de actie zit de hoop. Door je in te zetten voor een betere wereld, samen met anderen, cre?er je hoop, cre?er je mogelijkheidszin én menselijke verbintenis. En dan maakt het uiteindelijk niet uit of je nu meewerkt aan een lokale voedselgemeenschap of de straat opgaat. Het gaat om de inspanning, de inzet. Dat is beter dan hopen op een wonder. Want hoop krijg je niet gratis, daar moet je iets voor doen."

?? Lees ook wat Jacobs schrijft over hoop in dit opiniestuk in Het Parool.

Wat heb jij zoal gedaan?

"Van alles, maar ik ben onder andere gaan tuinieren. In mijn eigen tuin, maar ook in een zorgtuin voor mensen alzheimer en dementie. Daar kom ik bijna elke vrijdag met Felix. De moestuin, zo realiseerde ik mij op een gegeven moment, is dé plek waar het herstel van ons contact met de natuur en de gemeenschapszin begint. En tevens waar je 'ecologisch' leert denken; het geheel, en daarmee jezelf, leert te bezien vanuit onderlinge afhankelijkheden. Ons huidige cultuur en bijbehorende economische systeem is gestoeld op ‘lineair’ denken –?het draait om het scheiden en categoriseren van zaken. Het leert ons niet om alles te zien vanuit het grotere geheel waar je deel van uitmaakt en afhankelijk van bent.

"De moestijn is dé plek waar je 'ecologisch' leert denken; het geheel, en daarmee jezelf, leert te bezien vanuit onderlinge afhankelijkheden."

Waarom leert tuinieren je zo denken?

“De Amerikaanse schrijver Michael Pollan schreef ooit dat je als tuinier al snel leert dat een tuin niet altijd doet wat jij wilt en daarmee een mooie metafoor voor het leven is: je kunt het niet volledig controleren en er zijn andere levende wezens waarmee je het deelt. Tenzij je respecteert wat ze nodig hebben, zul je niet krijgen wat je wilt. Een voorbeeld: een tijd terug zag de oude appelboom in onze tuin er niet zo gezond uit. Na wat googelen kwam ik erachter dat mijn appelboom spinselmot had, een veelvoorkomend euvel.?Ik kon dit gaan elimineren met bestrijdingsmiddelen. Maar ik kon de spinselmot ook in het grotere geheel plaatsen en me afvragen: hoe is-ie daar belandt? En wat kan ik doen om de balans te herstellen? Na wat gegoogel kwam ik erachter dat ik de spinselmot behalve met gif ook kon bestrijden door oorwormen naar mijn tuin te halen, dat was een langere termijn-oplossing dan inzet van bestrijdingsmiddelen. Het is een typisch voorbeeld van een probleem in een groter geheel plaatsen, in plaats van het op de?quick fix-manier op te lossen."

Hoe houd jij hoop in een tijd die steeds hopelozer lijkt? Deel het in de reacties.

Twee huishoudelijke mededelingen:

1. Na twee jaar de coronadans te hebben ontsprongen, werd ik er twee weken geleden dan toch door getroffen. Daarom verscheen er twee weken geleden geen nieuwsbrief.
2. De komende maanden gaat Over Morgen op pauze omdat we druk zijn met het aannemen van nieuwe redacteuren in Nederland. Zodra deze zijn ingewerkt, zijn we er weer.

Welke thema's zie jij graag belicht worden in toekomstige edities? Deel het in de reacties. Alvast bedankt voor het meedenken. ??

?? –?Liza

Vijf keer nieuws en food for thought

?? Autonoom zijn doe je nooit alleen – Hoe kun je autonoom blijven handelen als je continue onder invloed staat van algoritmes? Volgens filosoof Miriam Rasch zitten er beperkingen aan onze vrijheid, maar zijn we geen weerloze speelballen, zegt ze in een interview met Vrij Nederland. Volgens haar zijn we autonomie de afgelopen jaren veel te veel als een individualistisch en rationeel fenomeen gaan zien, terwijl autonomie altijd bestaat in relatie tot en in samenspraak met wat je met anderen cre?ert. Ze pleit voor een meer relationele vorm van autonomie in haar nieuwe boek Autonomie. Een zelfhulpgids. ?? Vrij Nederland, ?? –?19 min.

?? Eerste ecosysteem in Europa krijgt rechten – Spanje is het eerste Europese land dat een ecosysteem rechtspersoonlijkheid toekent. Mar Menor, de vervuilde binnenzee en het grootste zoutwatermeer van Europa, krijgt een stem in de rechtszaal, en kan hierdoor beter beschermd worden, volgens het parlement. Het meer verandert daarmee ‘van slaaf in een gelijkwaardige burger’. ?? Milieujurist Jessica den Outer heeft meer.

?? Kweekkoraal geeft het Great Barrier Reef weer toekomst –? Volgens het VN-klimaatpanel zou 90 procent van de warmwaterkoralen wereldwijd ernstige schade oplopen als de aarde 1,5 graden opwarmt. Maar een nieuwe, gekweekte koraalsoort biedt hoop voor de toekomst. Australische onderzoekers hebben een koraal gekweekt dat beter tegen hogere watertemperaturen kan. Daardoor is de overlevingskans van het gekweekte koraal een stuk groter dan het huidige koraal. ?? NRC, ?? –?5 min.

?? Vrienden worden met bomen – In de Australische stad Melbourne wordt iedere openbare boom ge?dentificeerd op een kaart met leeftijd, soort en gezondheid. De bomen krijgen zelfs een e-mailadres. Hiermee wil de stad inwoners uitnodigen om meer zorg te dragen voor de bomen in de stad en het melden als er iets niet goed gaat. De bomen hebben al tientallen liefdesbrieven ontvangen. ?? UForest en de New York Times hebben meer.

?? De grond van je huis, blijft die wel? – De gemiddelde vierkantemeterprijs in Capelle aan den IJssel of in Gouda schommelt rond de 3500 euro. In Enschede daarentegen, dat zo'n veertig meter boven NAP ligt, betaal je zo'n 2900 euro per vierkante meter. Dat prijsverschil, en het feit dat je hierin zo weinig terugziet van de risico's van wegzakkende grond door klimaatverandering, is tegenstrijdig, schrijft Maaike Schoon in Vrij Nederland. "Eén ding ontbreekt – vooralsnog – in de risicoanalyse van kopers, banken en overheden: of de grond waarop het huis staat wel blijft."??? Vrij Nederland, ?? –?15 min.