Hiperger?eklik Dünyas?nda Agora’y? Beklerken

Ger?e?in y?llar i?inde de?i?ikli?e u?ramas?yla insanl?k yeni bir ger?eklik alg?s?n? kavramaya ve i?inde bulunmaya ba?lad?. Ger?eklik alg?m?z?fiziki ger?ek,sanal ger?ek?ve?hiperger?ek?olarak de?i?ikli?e u?rad?.

Bir k?ken ya da bir ger?eklikten yoksun ger?e?in modeller arac?l???yla türetilmesine?hiperger?ek?yani simülasyon denilmektedir.

Hiperger?eklik dedi?imiz ger?ekte:

?“ Her ?ey g?rüntülerden ibarettir ve cans?zd?r.”?

Hiperger?e?in i?inde ya?ad???m?z evreni ise “Simülasyon Evreni” olarak adland?r?r?z.

1.Simülasyon Evreni Nas?l Ortaya ??km??t?r?

Simülasyon evreninin ortaya ??k??? II. Dünya Sava??n?n sonu?lar?yla ba?lant?l?d?r. Baudrillard’a g?re II. Dünya Sava?? sonras? sa?, solun i?levlerini yerine getirmeye ba?lam??; yani, sosyal devlet ilkesi ortaya ??km??t?r.?

Sosyal devletin ortaya ??kmas?yla hizmet sekt?rünün belirleyicili?i di?er sekt?rlerin ?nüne ge?mi? bu sekt?rün ekonomik yans?malar? olarak da dü?üncesel olarak i?e d?nme ba?lam??t?r.

Kavramlar?n ve ger?e?in i?i sanal bo?luklarla doldurulmaya ?al??arak insan zihni kurmaca bir ger?ekli?in ve illüzyonlar?n dünyas?na hapsolmu?tur. Her kavram?n veri olarak ak??ta oldu?u ve adeta Dünya’ya bir canl? haber ak???yla ba?l? bir makinenin ek bir par?as? gibi olmaya ba?layan insano?lu her ?eyi duyan,g?ren ama alg?lamayan veya alg?lama i?in derin dü?ünmekten yoksun olan arac? bedenler haline gelmi?tir.

??leti?imi sa?lamak ad?na yarat?lan cans?z kitle ileti?im ara?lar? kendilerine yüklenen i?levden, yani arac? olma konumundan ??k?p ba??ms?z bir kendilik haline gelmi?tir.

Bu ger?ekli?in kaybedildi?i veya ?neminin yitirildi?i simülasyon evreninde ya?ayan bireyler i?in ger?ek art?k?kü?ük kara kutular?m?za?dü?en bir yan?lsamadan; gelip ge?ici ve hissedilmeyen ger?eklikten ibarettir.?

Baudrillard’?n ?rne?ine bakacak olursak: Birey televizyonda Sudan i? sava??n?, herhangi bir tuvalet ka??d? reklam?yla ayn? duyars?zl?kla izlemektedir. Televizyonu kapatt?ktan sonra Sudan’daki i? sava? devam etse bile onun i?in bitmi?tir. ??te bireyin ya?ad??? bu evren simülasyon evrenidir. Her ?ey g?rüntülerden ibarettir ve cans?zd?r.?

??Veri sald?r?s?nda olan ama bundan bilgi ??kar?m?ndan uzakla?an insanlar kald? ki bu sorunlar?n? eski ad? “Veri Madencili?i”?yeni ad??“Veri Bilimi”?olan yeni y?ntemler bütünüyle ??zmeye ?al??maktad?r.

Kitle iletim ara?lar?n?n s?zde sosyal medya arac?l???yla belki beden halini bulmasa da bir canl? yap?s?nda form edilmeye ba?land??? bu yeni d?nemde Baudrillard’?n Simülasyon Teorisine geri d?nelim.

Simulakrum?do?adaki cans?z maddelerin kendili?inden, bir anda veya zamanla bir canl?ya benzer bi?im almas?na ve bu tür olu?umlara verilen add?r. Felsefede ise Baudrillard’?n g?rü?üne g?re orijinali, ger?e?i, ilk ?rne?i olmayan; kendisi zaten kopya olan bir ?eyin kopyas?n? anlatan bir terimdir.

Baudrillard’a g?re ya?ad???m?z evrende ger?eklik ?oktan yitirilmi? biz ise sanal bir alemde?“Simülasyon”?i?inde ya??yoruz. Dü?ünmenin ve inanman?n ?nemli oldu?u bir dünyadansa?,hissetmeden sergiledi?imiz ve g?rdü?ümüzün yani imgelerin ger?ekli?ini sorgusuz kabul etti?imiz bir dünyada var oluyoruz.

Post-Truth(hakikatin ?nemsizle?mesi)?d?neminin getirisi olarak kitlelerin Sosyal Medya üzerinden alg?lar?n?n ve inan??lar?n?n de?i?tirildi?i?;

Ger?ek hakikattense resmedilen, sorgusuzca?inan?lan lider veya dü?ünce adamlar?n?n??nüne koydu?u ger?e?e inanan kitlelerin evrenine?“Simülasyon Evreni”?ad?n? veriyoruz.

Sanatta da g?rdü?ümüz ger?eklikten ka??? veya sanal bir evren yarat?p i?inde var olmak ve bulundu?u ger?eklikten ka?ma iste?i burada bahsetti?imiz ger?eklik veya simülasyon evreninden farkl?d?r.

Sanatta ger?e?in benzerli?i ile elde edilen bir sanal evren yarat?p?,ger?ekten imgelemeler yaparken Baudrillard’?n bahsetti?i?Simülasyon Evreninde?ger?ek tamamen yitirilmi? kitleler veya sanat?? sanat?n?n toplum veya bireysel güzellik i?in de?il; tamamen yeni olu?turulmu? ger?ek dedi?imiz ger?e?in kayboldu?u ve yeni ger?ekli?in ?e?itli dijital veya fiziksel ekipmanlarla olu?turuldu?u (bkz.AR&VR g?zlükleri) yeni bir alemde yani hiperger?eklik aleminde ya?amaktad?r.

Sanat ile kitleleri de?i?tirip fikirleri d?nü?türmeyi ?abalayan sanat??lardansa yepyeni bir ger?eklik yaratmak i?in ?abalayan sanat??lar bu yeni d?nemle birlikte art??a ge?mi?tir.

Merkeziyetsiz bir Dünya hedefi ile de?i?en dü?ünce sistemleri sonunda bize küreselci bak?? a??s? persperktifinde sanat üreten ve kitlelerin de?i?ti?i bir yap?y? da beraberinde getirmi?tir.Merkeziyetsiz ve Liberal Ekonomi politikalar? sonucu de?i?en Dünya ekonomisi bize yeni ?deme y?ntemleri dedi?imiz?Kripto Para ve Tokenle?tirilmi??yeni ideleri de beraberinde getirmi?tir.

Ekonominin ve fikirlerin bu ?ekilde de?i?ti?i bir Dünya ekosisteminde toplumun yans?mas? olan sanat?n de?i?memesini beklemek olas? de?ildir.Sanat da bu de?i?imden etkilenerek ki?i ve ?irket aras? ?zel anla?malarla korunan ve bireysel de?er üreten bir yap?ya bürünmü?tür.Ki?iler art?k sadece kendine ?zgü ve u?tan uca korunan dijital tokenlere sahip biricik olan eserleri talep etmektedir bu da sanata “NFT “kavram?n? getirmi?tir.

2.NFT(Non-Fungible Token)

Dijital bir varl???n benzersiz oldu?unu ve bu nedenle birbirinin yerine ge?emeyece?ini onaylayan, blok zinciri ad? verilen bir dijital defterde depolanan veri birimidir.?

NFT’ler foto?raflar, videolar, ses ve di?er dijital dosya türleri gibi ??eleri temsil etmek i?in kullan?labilir. Ancak, orijinal dosyan?n herhangi bir kopyas?na eri?im, NFT’nin al?c?s? ile s?n?rl? de?ildir. Bu dijital ??elerin kopyalar? herkesin edinmesi i?in mevcutken, NFT’ler, sahibine telif hakk?ndan ayr? bir sahiplik kan?t? sa?lamak i?in blok zincirlerinde izlenir.

SmartContract sayesinde eser sahibi ve ?irket aras?nda tamam?yla korunan benzersiz bir telif anla?mas?na sahiptir.?e?itli kripto birimleriyle paha bi?ilen NFT eserleri eser sahibinin ve al?c?n?n kar??l?kl? anla?mas?yla korunur.Bu ?ekilde bireyselli?in ?nem kazand??? dünyam?zda eser ve al?c?n?n biricikli?i dijital birimlerimiz tokenlerle korunur.

Felsefede ise?Jean Baudrillard?g?rü?üne g?re orijinali, ger?e?i, ilk ?rne?i olmayan; kendisi zaten kopya olan bir ?eyin kopyas?n? anlatan bir terimdir.NFT kavram? orijinal olarak Ethereum’un bir belirte? standard?ndan gelir ve her bir belirteci ay?rt edilebilir ?zelliklerle ay?rt etmeyi ama?lar.

NFT’ler i?in kullan?lan tür olan?emek ispat??de?erlerimiz ?rne?in eserimize de?er olarak bi?ti?imiz eth.de?eri küresel ?s?nmaya katk?da bulunan yüksek enerji girdileri gerektirir. Bu blok zincirlerini üretmek ve sürdürmek i?in gerekli olan karbon emisyonu küresel ?s?nman?n ciddiyetinin hissedildi?i bu d?nemde sanat??lar? NFT sanat?n?n sürdürülebilirli?i konusunda ?üpheye dü?ürdü.

3.NFT ve Sanat

Nft ve sanat her ikisi de eser sahibinin biricik imgelemesini temsil etti?i i?in ?zeldir.Nft ‘nin al???k oldu?umuz sanattan fark? merkeziyetsiz hale gelip?kripto veya dijital para birimi dedi?imiz para birimleriyle paha bi?ilen bir yap?da olmas?d?r.Nft olarak her türlü sanat eserinin dijital versiyonu sat??a sunulabilir.Nft ‘de sanat?? politik,siyasi vb. fikirlerini eser arac?l???yla iletebilir.

Beeple’?n Donald J. Trump figürünün ?nünden ge?en hareketli yayalar? g?steren 10 saniyelik bir videodan olu?an?“Crossroad “adl? par?as?, Nifty Gateway’de 6,6 milyon ABD dolar?na sat?ld?.

Kings of Leon, ilk albümü bir NFT olarak yay?nlamay? planlad???n? duyurdu.B?ylece albümünü NFT olarak payla?an?ilk müzik grubu?oldu.

Peki Bu yeni?Hiperger?eklik Dünya’s?nda ne de olsa insan fakt?rü de devreye girdi?inde algoritmalar?n insan?n yanl?l???ndan etkilenmesi de s?z konusu oluyor.Sevgisizli?iyle yüzy?llar süren so?uk sava?larla beslenen??skenderiye Kütüphanesi’ni y?kan?,yüzy?llar?n bilim eserlerini ve y???nla?m?? bilimi sevgisizli?iyle y?kan insanl?k ?imdi sava??n rengini de?i?tirirken dijital sanat ve algoritmalarla sevgisizli?ini yaymaya m? ?al???yor?

Mesela benim de?Reelslerini?yap?p anlatmaya ?al??t???m OpenAI ‘?n?DALL·E 2?GAN Algoritmas??“kan havuzunda ?lü bir at” textinden g?rsel üretmeye izin vermezken sevgisizlik ve ?iddet i?eri?inden algoritmalar? lehine kullanmak isteyen insano?lu bu g?rseli üretmek i?in “K?rm?z? s?v? havuzunda uyuyan bir at?n foto?raf?” textiyle g?rsel üreterek asl?nda Yapay Zeka’n?n?beslendi?i veriye kendi eliyle?k?tücül fakt?rler koyuyor olabilir mi?

Ve ayn? insano?lu bu fakt?rleri ve yanl?l?klar? veriye kendi eklerken bir yandan da?Yapay Zeka’n?n Dünya ‘y? ele ge?irmesinden ve kendilerini i?siz b?rakmas?ndan korkmas? bana biraz komik geliyor.

Peki yeni bir?Agora dü?lesek…??

Sevgisizlik bias?ndan ar?nm?? olan insano?lu algoritmalar? lehine kullan?p kendi elleriyle onlara k?tücül fakt?rler katmasa?.

??lerinden olmaktan korkmaktansa?hayal kurmaya vakit ay?rsa?.

Algoritmalar? lehine kulland??? ve hayali ve sevgiyi artt?r?p hem kendi hem de ülke s?n?rlar?n? a?sa.… Nas?l olurdu acaba??

Ben bunu dü?ledim biraz ve bir yaz? ele ald?m.

?Agora’y? dü?lerken d?küldü dizelerime birka? s?z tekerrürü olarak.

??Agora’y? dü?lerken

Sevgisizlik ??llerinde kayboldum ?skenderiye’nin

Medeniyetleri birle?tiren,var eden ve ay?ran Tanr?’n?n?,Allah’?n?,Kutsal Ruh’un?; tüm din ve inan??lardaki zikirsiz ve noksans?z tüm adlar?yla ba?la.

Zorla sürgün etti?imiz Yahudilerin?,bir ve bütün olamayan Pagan ve Hristiyanlar?n

Yeterince ilim ve zikir g?stermeyen tüm Müslümanlar?n kalp ve dima?lar?ndaki tüm Tanr? ve Tanr?lar?n tüm noksans?zl???yla ba?la.

Medeniyetleri ve devirleri kapatan ne bir sultan ne bir kont ne de bir krald?.

Sevgisizlikten di?erini korkusuzca ?ldüren ve medeniyetin en büyük gücünü :bilgiyi, k?l?c?n?n bir darbesiyle ?ldüren insan?n ufak bir el kay???yd?.

Sevgiydi bize ?skenderiye Kütüphanesini?,Sistine ?apelini?,Babil’in Asma Bah?eleri’ni?,Kudüs’ü?,Ayasofya’y? yapt?ran.

Nefretti ?skenderiye’yi yakan,Hypathia’n?n bedenini le? kargalar?na yem eden,peygamberi ta?latan?,mesihi ?armaha geren.

“?teki” ni kabul etmeyip yok etmeye ?al??an hep nefretti.

Oysa ki Tanr?’n?n?,Allah’?n?,Evren Ana’n?n?…her neye inan?yorsan ve neyi de?erli buluyorsan o addaki sevgi ve rahmet bütünü;ruh,madde ve enerji bütünü olan?;

Sev istiyordu.

Kabullen..z?tl?klar?n i?indeki seni.

Senin i?indeki ayr?l??? g?r ve kabullen.

Ayr? olmadan bütün olamayaca??n?.

Nefretini s?ndürmeden sevemeyece?ini?.

Senin d???ndakilerin varl???n? tüm zerrelerinle kabul etmeden ve

“G?rdüm?,anlad?m?,kabullendim ve sevdim?.”

demeden kendini g?remeyece?ini,kendini tan?yamayaca??n? bil isterdi.

Ey bir damla g?zya??ndan vücut bulmu? insan?.

?nsan ne demekti bunu bile sorgulamaktan aciz bi’?are

?nsan ?nce Adem’di,

Adem neydi peki?

Adem yokluktu,g?zya??yd??.

Mabudumun mabedindeki bir damla ya?amd?.

Sahi ya?am buldun mu kendine ey insan??

Yoklu?una bir ?are buldun mu?

Kalbini yakacak sevgiyi buldun mu?

Bulamad?ysan ara.

?ünkü arayanlard?r ki bulanlar?.

Sevgiyi de?,

Kalbini de?,

Akl?n? da,

Aynadaki yans?malar?n ger?e?i olan kendisini de?.

Bu yaz?n?n ara?t?rmas??YILDIZ TEKN?K üN?VERS?TES?’nde ald???m?NFT ‘YE G?R?? (2022 )?dersi i?in üretti?im makaleden ve alttaki kaynaklardan elde edilmi?tir.

[1]?https://tr.wikipedia.org/wiki/NFT

[2]?https://www.tolgaakkus.com/2019/09/hiper-gerceklik/

[3]https://medium.com/bid%C3%BCnyai%CC%87%C3%A7erik/hiperger%C3%A7eklik-i%CC%87ll%C3%BCzyon-i%CC%87stilas%C4%B1-4da6078240d5

[4]?https://tr.wikipedia.org/wiki/Jean_Baudrillard

[5]?https://arxiv.org/pdf/2105.07447.pdf

[6]https://www.nature.com/articles/s41598-022-05146-6

[7]https://tr.wikipedia.org/wiki/Simulakrum

[8]?https://www.massolit.io/courses/modernity-and-postmodernity/jean-baudrillard-on-simulation-and-hyperreality

[9]?https://openai.com/blog/dall-e/

[10]?https://venturebeat.com/ai/dall-e-2-the-future-of-ai-research-and-openais-business-model/

[11]?https://medium.com/towards-data-science/dall-e-2-explained-the-promise-and-limitations-of-a-revolutionary-ai-3faf691be220